انواع روشهای پرداخت بین المللی
سجاد صفری
کارشناس حمل و نقل بین الملل
انواع روشهای پرداخت بین المللی International Terms of Payment
نحوه پرداخت وجه بین خریداران و فروشندگان یکی از مهمترین ارکان معامله میباشد که ضامن بقای تجارت است. اینکه از میان انواع روشهای پرداخت کدام روش بهترین و مناسبترین روش میباشد اندکی دشوار است، طرفین معامله باید با شناخت و با توجه به اوضاع و احوال سیاسی و اقتصادی کشور خود و همچنین کشور مقابل اقدام به گزینش بهترین روش پرداخت و ودریافت وجه نمایند، در کنار این موارد ،سابقه تجاری بین خریدار و فروشنده، اعتماد به همدیگر و اعتبارسنجی آنها از مسائل مهم دیگری میباشد که در روش پرداخت وجه نقش مهمی را ایفا مینمایند، در این مقاله سعی میکنیم از جنبه های مختلف این روشها را تجزیه و تحلیل نمائیم، اما انتخاب بهترین روش پرداخت صرفنظر از جنبه حقوقی به جنبه اجتماعی ، سابقه تجاری افراد و…. میتواند این چرخه را دچار تغییراتی نماید.
در اینجا به ترتیب از روشهایی که میزان ریسک آن برای خریداران کم و برای فروشندگان زیاد است ، تا روشهایی که ریسک آن برای خریداران زیاد و برای فروشندگان کم است میپردازیم و در آخر روشی که موازنه ریسک را تا حد زیادی برقرار مینماید مورد تجزیه و تحلیل قرار میدهیم.
حساب باز Open Account
در روش پرداخت مبتنی بر حساب باز (نسیه ) بر مبنای اعتماد کاملی بین طرفین معامله صورت میگیرد و بصورت کامل به سود خریدار میباشد، در این روش فروشنده بدون دریافت وجه کالا را برای خریدار ارسال میکند و خریدار با توجه به قراردادی ما بین، وجه کالا را بصورت ماهانه و یا بعد از رسیدن کالا و یا هر شرطی که از قبل در قرارداد ذکر گردیده است پرداخت مینماید
در این روش فروشنده باید از وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور خریدار اطلاع داشته باشد که قوانینی مبنی بر ممنوعیت انتقال ارز در کشور خریدار وضع نمیگردد
این روش مناسبترین وبهترین روش پرداخت برای خریدار و پر ریسک ترین شیوه برای فروشنده میباشد چون در صورتی که به هر دلیل خریدار از تحویل کالا امتناع نماید کالا مشمول مقررات متروکه خواهد شد و فروشنده ناچار است کالا را با هزینه خود مرجوع نماید
برات وصولی ساده Clean Collection
برات نوشته ای است که به موجب آن شخص صادر کننده برات ( برات دهنده یا برات کش (Drawer، به یکی از بدهکاران خود (برات گیر Drawee) دستور میدهد تا در سررسید و وقت مشــخص مبلغ تعیین شده در برات را بـه حواله کرد یا فرد ثالثی که دارنده برات نامیده میشود پرداخت کند، به زبان ساده تر برات یک نوع درخواست وجه میباشد.در این روش فروشنده کالا را بر اساس توافق فی ما بین برای خریدار حمل و اسناد حمل و سایر اسناد مورد نیاز را مستقیما” برای وی میفرستد ، سپس بر مبنای اسناد حمل، برات ساده ای را بر عهده خریدار کشیده و از طریق شعبه ارزی بانک خود و یا مستقیما” جهت وصول به بانک کارگزار در کشور خریدار ارسال مینماید تا خریدار بر اساس شرایط برات (دیداری یا مدت‌دار) نسبت به پرداخت وجه اقدام نماید. در این روش اسناد حمل بنام خریدار میباشد، خریدار میتواند کالا را دریافت و آن را از گمرک ترخیص نماید و سپس برات را قبولی نویسی کند، میزان ریسک در این روش نسبت به روش قبل کمتر است ضمن اینکه ریسک عدم قبولی نویسی برات توسط خریدار وجود دارد که در این صورت روش حساب باز ایجاد میگردد با این تفاوت که در صورت عدم واریز وجه فروشنده میتواند از طریق بانک بر علیه خریدار ادعای حقوقی نماید.
برات وصولی اسنادی Documentary Bill of Exchange
تفاوت این روش با روش وصولی ساده این است که در این روش اسناد بنام بانک کارگزار ارسال میگردد و تنها در صورت قبولی برات بانک مجاز است اسناد را به خریدار تحویل دهد، چون اسناد بنام بانک صادر میگردد باید اسناد را ظهر نویسی کرد و معمولا ، حق مالکیت بر کالا تا زمانی که برات از طرف خریدار پرداخت و یا قبولی نویسی نشود به خریدار تعلق نمی گیرد .
اگر دستور خریدار مبنی بر تحویل اسناد حمل در مقابل دریافت وجه باشد خریدار ملزم است وجه را پرداخت و اسناد حمل را دریافت کند سپس نسبت به ترخیص کالا از گمرک اقدام نماید که به این روش
Delivery Docuament Against Payment میباشد که به اختصار DP گفته میشود، ، اگر دستور خریدار مبنی بر تحویل اسناد حمل در برابر قبولی برات (بدون تعهد یا با تعهد )باشد، بعد از قبولی نویسی برات اسناد حمل را دریافت میکندو خریدار یا برات گیر در سررسید وقت معین ملزم است وجه کالا را به بانک کارگزار پرداخت کند که به این روش Acceptance Delivery Document Agains یا به اختصار DA گفته میشود معمولا ، حق مالکیت بر کالا تا زمانی که برات از طرف خریدار پرداخت و یا قبولی نویسی نشود به خریدار تعلق نمی گیرد.
میزان ریسک در این روش نسبت به دو روش قبل کمتر است چون اسناد مالکیت بنام بانک صادر میگردد بنابراین ظهرنویسی اسناد توسط بانک ضروری میباشدو تنها درصورت پرداخت یا قبولی برات به خریدار تحویل میگردد ضمن اینکه ریسک عدم قبولی نویسی برات توسـط خریدار در سررسید معین برای فروشنده وجود دارد که فروشنده میتواند با اخذ تعهد از خریدار ریسک خود را به کمترین حالت ممکن کاهش دهد که به این روش برات با تعهد گفته میشود.
روش حواله ای Full Advance Payment
این روش دقیقا نقطه مقابل حساب باز میباشد، بدین صورت که خریدار قبل از ارسال کالا توسط فروشنده وجه آن را پرداخت میکند.این روش بهترین و مطلوبترین روش برای فروشنده و بیشترین ریسک برای خریدار را به همراه دارد. از جمله ریسک های این روش برای خریدار عدم ارسال کالا یا بخشی از آن ، یا ارسال کالا با کیفیت پائین ، افزایش قیمت کالا، و یا ارسال کالا با تاخیر و فاصله زمانی برای خریدار میباشد.
روش حواله با اخذ ضمانتنامه بانکی
این روش نسبت به روش قبل دارای ریسک کمتری برای خریدار میباشد ، به این دلیل که خریدار در مقابل ارسال وجه برای فروشنده در خواست ضمانتنامه بانکی مینماید، ضمانت نامه بانکی ، تعهد کتبی وغیر قابل برگشت، جهت پرداخت مبلغ معینی به ارز یا ریال به ذینفع ضمانت نامه (خریدار/ کارفرما) میباشد، که بانک با توجه به درخواست متقاضی در مقابل ذینفع تعهد مینماید، در صورتی که به هر دلیل متقاضی طبق تعهدات مندرج در ضمانتنامه عمل ننماید معادل وجه الضمان ذکر شده در ضمانتنامه را بدون اقامه دلیل و اثبات مدعا به محض اولین مطالبه کتبی ذینفع ضمالنتنامه، به وی پرداخت نماید .
اخذ ضمانتنامه در این روش فقط میتواند از هدر رفتن وجه جلوگیری نماید ولی برخی ریسک های دیگر خریدار مانند عدم ارسال به موقع کالا و تاخیر در ارسال کالا که منجر به بروز مشکلاتی برای خریدار با توجه به تعهد و امکان سنجی زمانی تحویل کالا نسبت به مشتریان خود از مخاطرات این روش میباشد.
اعتبار اسنادی = LC Letter of Credit
تعهد مشروط بانک گشاینده (Issuing Bank) بنا به درخواست متقاضی اعتبار یا خریدار (Applicant) ، که متعهد میگردد مبلغ معینی را به فروشنده یا ذینفع اعتبار (Beneficiary ) در وقــت معیــن یا سررسیــد و بــا شرایـط معیــن از طرف بانــک خریــدار یا ابـــــــلاغ کننــده (Advising Bank ) ، اعتبار معیــــن را به بانــک فروشنــــده ابلاغ مینماید و بانک فروشنــده آن را بــــه فـروشــنـده ابلــــاغ و آن را مطلـــــــــــع میــــــسازد.
در این روش خریدار از فروشنده در خواست مینماید که اقدام به صدور پیش فاکتور (Proforma Invoice) با مبلغ و شرایط توافق شده مطابق متن اعتبار نماید، سپس خریدار با ارائه پیش فاکتور ، بیمه نامه ، کد هشت رقمی ثبت سفارش و… به بانک خود مراجعه و اقدام به کشایش اعتبار مینماید.
این روش نسبت به روشهای قبل از ریسک کمتری برای دو طرف برخوردار میباشد وبه نوعی میتوان گفت که توازن را برقرار نموده است.در این روش با توجه به ساز و کار بانکی و اسنادی ریسک عدم پرداخت وجه از طرف خریدار و ریسک عدم ارسال کالا و عدم ارائه اسناد به حداقل میرسد ولی با توجه به این نکات این روش دارای نقطه ضعف هایی میباشد از جمله عدم کنترل کالا توسط خریدار و تاخیر در ارسال یا دریافت کالا میباشد، زیرا ممکن است در اغلب اوقات کالا به کشور خریدار نرسیده باشد و فروشنده فقط با ارائه اسناد وجه ان را مطابق با شرایط اعتبار از بانک دریافت نماید. هزینه بالا در روش اعتبار اسنادی نسبت به بقیه روشها نیز از دیگر نقاط ضعف این روش میباشد.
اعتبار اسنادی دارای انواع مختلفی میباشد که در این اینجا فقط با نام بردن از آنها علاقمندان را در جهت هرچه بیشتر مطالعه در این زمینه دعوت مینمائیم و سعی مینمائیم در مقالات بعدی مفصل تر و دقیق تر به جنبه ها نقاط ضعف و قوت و انواع اعتبار اسنادی بپردازیم.
انواع روشهای اعتبار اسنادی عبارتند از :
اعتباراسنادی وارداتی یا صادراتی ، اعتباراسنادی قابل برگشت Revocable L/C ، اعتباراسنادی غیر قابل برگشت ،Irrevocable L/C ، اعتباراسنادی تایید شده Confirmed L/C، اعتباراسنادی تایید نشده Unconfirmed L/Cاعتباراسنادی قابل انتقال Tranferable L/C، اعتباراسنادی غیر قابل انتقال Untransferable L/Cاعتبار اسنادی نسیه یا مدت‌دار (یوزانس) Usance L/C، اعتباراسنادی دیداری At Sight L/Cاعتباراسنادی پشت به پشت (اتکایی) Back to Back L/C، اعتباراسنادی ماده قرمز Red Clause L/Cاعتباراسنادی گردان. Revolving L/C هر چند با توجه به شرایط حال حاضر کشور و تحریم های ظالمانه امکان استفاده از اعتبار اسنادی در اکثر کشورها فراهم نمیباشد، در تعداد اندکی از کشورها این امکان وجود دارد که به دلیل کارمزد بالای آنها عملا” در اغلب اوقات با برآورد هزینه منجر به عدم صرفه اقتصادی و افزایش قیمت بالای تمام شده کالا میگردد. امید است بازرگانان برای ورود و مهمتر ازآن تثبیت در عرصه رقابت در کنار ریسک ها و مخاطرات پیــش رو، با استفاده از دید باز و مطالعات گسترده علمی، تخصصی، مشاوره و قدرت تجزیه در کنار دیگر سرمایه های خود سهم قابل توجهی را اذان خود کنند.