نگارنده: سجاد صفری
کارشناس حمل و نقل بین الملل
اینکوترمز یا اصطلاحات بازرگانی بین المللی برای اولین بار در سال ۱۹۳۶ توسط اتاق بازرگانی بین المللی International Commercial Terms تهیه و تدوین شده است که اولین نسخه آن در سال ۱۹۳۶ مشتمل بر ۶ ترم تا آخرین نسخه آن در سال ۲۰۲۰ مشتمل بر ۱۱ ترم بروز رسانی گردیده است.
اینکوترمز زبان مشترک بین همه طرفهای معامله از جمله خریدار و فروشنده، فروشنده و حمل کننده ، خریدار و حمل کننده میباشند، برای دانستن تعریف دقیق اینکوترمز اول باید بدانیم که اینکوترمز چه مواردی را شامل میشود؟ در چه مواردی کارایی ندارد؟ بهترین ترم پیشنهادی برای فروشندگان و خریداران در برابر هم و در برابر حمل کنندگان چه خواهد بود؟
قواعد اینکوترمز ۲۰۲۰ چه مواردی را روشن میسازند؟
۱- مسئولیتها
اینکوترمز مشخص میکند که چه کسی از طرفین معامله مسئول دریافت مجوز صادرات و انجام تشریفات صادراتــی در کشور مبداء و دریافت مجوز واردات و انجام تشریفات وارداتی و ترخیص کالا از گمرک کشور مقصد میباشد؟ و همچنین مسئولیت بیمه کردن کالا با چه کسی است؟
۲- هزینه ها
اینکوترمز مشخص میکندپرداخت هزینه حمل و نقل بر عهده چه کسی از طرفین معامله میباشد و هزینه بازرسی کالا و بیمه کردن کالا با چه کلوزی را کدامیک از طرفیــن معامله متقبل خواهند شد؟
۳ – ریسک ها
اینکوترمز مشخص میکند چه زمانی ریسک تحویل محموله از خریدار به فروشنده منتقل میگردد.و اگر در زمان جابه جایی کالا از وسیله حمل برای انتقال به کشتی یا سایر وسایل حمل و یا تخلیه کالا خسارتی متوجه کالا گردید، این ریسک بر عهده چه کسی خواهد بود؟
نکته مهمی که در بحث انتقال ریسک و هزینه ها در اینکوترمز وجود دارد این است که در قسمتهایی از اینکوترمز که یک طرف قرارداد مسئول پرداخت هزینه آن عملیات میباشد، الزاما” مسئول ریسک و مخاطرات ناشی از آن عملیات نمیباشد که باید طرفین با نگاهی دقیق تر و اطلاع از نقاط انتقال ریسک و هزینه اقدام به انتخاب هر یک از ترمهای اینکوترمز نمایند.
اینکوترمز چه مواردی را شامل نمیشود؟
قوانین اینکوترمز قرارداد فروش نیست، نحوه پرداخت هزینه، انتخاب واحد پول و شرایط معامله را تعیین نمیکند، همچنین انتقال مالکیت، سپردن تضمین برای دریافت به موقع کالا، تعیین خسارت برای عدم انجام به موقع تعهدات و نحوه رسیدگی به دعاوی تجاری را شامل نمیشود.
تفاوت اینکوترمز ۲۰۱۰ با اینکوترمز ۲۰۲۰
۱- اصلی ترین و چشمگیرترین تفاوت ، معرفی ترم جدید DPU | Delivered at Place Unloaded ( تحویل در محل مقصد بصورت تخلیه شده از وسیله حمل) میباشد کــــه جایگـزین تـرم DPT|Delivery at Terminal (تحویل در پایانه ) شده است.
با توجه به اینکه در ترم DAT کلمه پایانه از ابهاماتی برخوردار بود با حفظ ویژگیهای اصلی بهDPU که فروشنده در محل مورد توافق مسئول تخلیه و هزینه آن میباشد تغییر یافته است .
۲- تغییر حداکثر پوشش بیمه ای در قاعده CIP از کلوز C به کلوز A با توجه به اینکه این قاعده مخصوص حمل مرکب میباشد و استفاده از بیش از یک وسیله حمل نیازمند بیشترین پوشش بیمه ای میباشد
۳- ذکر عبارت و صدور بارنامه ON BOARD در قاعده FCA با توجه به اینکه هنوز کشتی وجود ندارد، در صورت نیاز خریدار جهت ارائه به بانک و در یافت تسهیلات اعتباری که البته الزامی نمیباشد و بیشترین جنبه همکاری بین خریداران و فروشندگان را میطلبد.
۴- امکان حمل کالا با وسیله نقلیه فروشنده در ترمهای DAP ، DPU، DDP و یا خریدار در ترم FCA
۵- شفاف سازی هزینه ها و اشاره به مسائل ایمنی مرتبط با حمل و نقل کالا
مناسبترین و بهترین ترم پیشنهای کدام ترم است؟
بهترین و مناسب ترین ترم پیشنهای برای فروشندگان EXW میباشد، به این دلیل که فروشنده بعد از تهیه کالا و بسته بندی محوله آن را در نقطه مناسب یا در اصطلاح درب انبار یا کارخانه تحویل حمل کننده ای میدهد که از طرف خریدار مشخص شده است ، در واقع تمام مسئولیت و هزینه کالا از این به بعد از فروشنده به خریدار منتقل میگردد.
انتخاب این ترم برای فروشندگان و صادرکنندگانی مناسب است که تجربه کمی در این امر دارند و یا اینکه به علت اطلاعات ناکافی در مورد صادرات محصول و یا چگونگی اخذ مجوزهای مرتبط اقدام به انتخاب این ترم مینمایند.
واردکنندگانی میتواند این ترم را انتخاب کنند که یا در کشور مبدا نمایندگی فعال و قوی داشته باشندو یا اینکه از شرکتهای خدماتی که به آنها اعتماد کامل دارند استفاده نمایند که بتواند به بهترین وجه عملیات ترخیص صادراتی و حمل و نقل را به انجام برساند، اما ترمهای DAP ، DPU، DDP ترمهایی هستند که با توجه به اینکه صادرکنندگان یا فروشندگان از هزینه ها و ریسک های کشور خریدار بی اطلاع میباشند بهتر است حتی الامکان از انتخاب این ترم ها خودداری نمایند.
با توجه به مطالب مذکور انتخاب بهترین ترم ها برای خریداران یا واردکنندگان ترم های گروهD میباشد که کمترین میزان ریسک و هزینه را برای خریدار بدنبال دارد.
خریدار زمانی میتواند این ترم را انتخاب نماید که دارای شناخت و اعتماد کامل به فروشنده باشد و فروشنده یقین داشته باشد با توجه به قوانین و مقررات کشور خریدار و یا آگاهی از تحریم ها و نواسانات ارزی در بــهترین زمان و با مناسب ترین قیمت، کالا را به خریدار تحویل دهد.
مسئولیت شرکتهای حمل و نقل در برابر اینکوترمز
موارد گفته شده در ارتباط با مسئولیت خریدار و فروشنده در برابر ترم انتخابی بود، حال به مسئولیت شرکتهای حمل و نقل در برابر اینکوترمز و تعهدات خریدار و فروشنده در برابر حمل کننده میپردازیم:
وقتی شرکت حملی طرف قرارداد خرید یا فروش میگردد باید بداند که از چه کسی کرایه را مطالبه نماید؟ چه موقع کرایه پرداخت میگردد؟ در صورت خسارت به کالا چه کسی طرف دعوی حمل کننده قرار میگیرد، مطالبه به حق حمل کننده نسبت به دریافت به موقع کرایه حمل از چه کسی است؟ در صورت تغییر دستورات حمل به حمل کننده نسبت به کالا ، مرجع صدور دستور چه کسی باید باشد و یا به عبارتی از چه شخصی دستور بگیرد؟
به طور کلی در ترمهای E ,F خریدار طرف قرارداد متصدی حمل قرار میگیرد و در ترمهایC, D فروشنده طرف قرارداد متصدی حمل میباشد.
مثلا اگر برای حمل محموله وارداتی از مبداء چین به مقصد بندرعباس ، ترم خرید E یا F بود، بارنامه بصورت COLLECT ( پسکرایه ) یا پرداخت در مقصد صادر میگردد، اینجا باید حمل کننده بداند کالا بعد از اینکه حمل شد و به کشور خریدار رسید، کرایه را میتواند از خریدار مطالبه نماید، در واقع یکی از دلایل خرید بر مبنای ترم E و F بدست آوردن زمان بـرای پـرداخت کـرایــه در مقصـــــد توسط خـریدار میباشـد، در ایـن ترم ها، حمل کننده باید از خریدار در ارتباط با حمل کالا دستور بگیرد و اگر طرح دعوی علیـه حمل کننده به وجود آمد با توجه به ترمهای مذکور میتواند در محـل سکونــت خودش طــرح دعـوی را دنبال نماید.
اما در ترمهای C و D عکس این قضیه اتفاق می افتــد، و حمــل کننده بایــد بدانــد که طرف قرارداد حمل فروشنده میباشد و هزیـنه حـمل را باـید در مـبـداء از فروشـنده دریــافت نمـاید ، دستــورات مقتضی در رابطــه با حمــــل کالا را از فروشنده میگیرد و فروشنده در محل اقامت خود میتواند علیه حمل کننده در رابطه با خسارت به کالا یا تاخیر در حمل اقامه دعوی نماید که حمل کننده ملزم به پاسخگویی در محل اقامت فروشنده میباشد.
البته نکته مهمی که در ترم C وجود دارد جدا بودن نقطه انتقال هزینه با انتقال ریسک میباشد. درست است که در ترم C هزینه حمل تا مقصد را فروشنده پرداخت میکند ولی انتقال ریسک در همان محل تحویل کالا به حمل کننده و پرداخت کرایه توسط فروشنده به خریدار منتقل میگردد.
نکته مهمی که در اینجا وجود دارد بر عهده گرفتن ریسک مخاطرات کالایی است که خریدار در انتخاب حمل کننده آن هیچ دخالت و نقشی نداشته است.
در اینجا نباید خریدار تصور نماید که چون فروشنده مسئول پرداخت کرایه حمل میباشد تمام ریسک های ناشی از حمل کالا از مبدا تا مقصد را متحمل خواهد شدو باید توجه داشت هرگونه خسارت یا تاخیری که در جریان حمل به وجود آمد خریدار نمیتواند علیه حمل کننده اقامه دعوی نماید چون ریسک از زمان تحویل کالا به حمل کننده و پرداخت کرایه حمل به خریدار منتقل شده است و از طرف دیگر چون حمل کننده طرف قرارداد فروشنده میباشد باید در رابطه با تاخیر در کالا و خسارت کالا و دستورات متقتضی از طرف فروشنده به حمل کننده پاسخگو باشد.
نتیجه گیری:
با توجه به مطالب مذکور انتخاب هر ترم با توجه به شرایط میتواند دارای نکات و منفی باشد و صرف انتخاب یک ترم مناسب نمیتواند بصورت ۱۰۰ در صد تضمینی بر انجام بهترین خرید یا فروش توسط طرفین معامله باشد.
با توجه به پیچیدگیهای قرادادهای لجستیک و بازرگانی و مخاطرات دنیای امروز و گاها استفاده از شیوه های مختلف پرداخت وجه توسط طرفین معامله و همچنین تضمین کیفیت و کمیت بابت کالای خریداری شده و استفاده از شیوه های مختلف حمل و نقل ، استفاده از قراردادهای مکمل در کنار اینکوترمز امری جدایی ناپذیر میباشد که در کنار انتخاب بهترین ترم میتواند ضامن یک تجارت موفق گردد.