عباس مدحجی
کارشناس ارشد شیمی دریا
اقتصاد مقوله ای است که در عین اهمیت و پایداری بعلت وابستگی های شدیدش به دیگر مقولات به شدت ناپایدار و فرار است. این همزیستی مسالمت آمیز اقتصاد با امنیت، صنعت، آموزش و سیاست باعث شده بشر طی سالیان متمادی بفهمد برای حفظ کیفیت اقتصادش مجبور است در حفظ و احیای دیگر وابستگی هایش محتاط تر عمل کند. در همین راستاست که میتوان نمونه های موفق اقتصاد را در استثناهای بسیاری یافت.
یکی از امروزی ترین نقاط اتصال اقتصاد، صنعت ، تولید و آموزش فارغ از محیط فیزیکی و محدودیت جغرافیایی “استارتاپ” است. استارت آپ Startup یا Start-up را به فارسی به شرکت نوپا ترجمه کرده‌اند. اگر چه در تعریف استارت آپ بر این مسئله تاکیدی وجود ندارد که حتماً فعالیـــت آن در حوزه تکنولوژی یـا فن آوری اطلاعات باشد، اما به دلیل این که بسیاری از استارت آپ ها در سال های اخیر حول این زمینه‌ها شکل گرفته‌اند، گاهی در تعریف استارت آپ به این مسئلــــه هم اشاره میشود که استارت آپ بایــد در حوزه فن آوری‌های نوین فعال باشد.
همچنین در این زمینه که آیا باید هر فعالیت نوپایی را استارتاپ در نظر گرفت یا نه، اختلاف‌نظر وجود دارد. در بیشتر کتابهای آکادمیک کارآفرینی، حتی کتاب‌هایی که مدرن‌تر هستند و رویکرد نوگرا دارند، معنــای گستـــرده‌ای برای استارت آپ در نظر گرفته میشود و هر کســـب وکار نوپایی استارتاپ نامیده میشود. برخی اما معنای محدودتری برای استارتاپ در نظر می‌گیرند و بین استارتاپ (یا کسب و کار نوپا) با کسب و کارهای کوچک تفاوت قائلنــد. استارتـاپ هر معنی جزئی یا جامعی داشتــــه باشد موضوع این مقاله نیست و در اینجا تلاش اسـت روی شتاب دهنده یـا نیروی کشندة استــــارتاپ ها ارائه ای صورت گیرد.
به بیان خیلی سـاده شتـاب‌دهنده استـارتاپSeed accelerator یا Startup accelerator از ابتدای کار یک استارتاپ یا مراحل پیشرفته تر که حداقل محصول قابل ارائه می‌باشد یا حتی نسـخه دموی محصول میباشــــد، آن را تحت پوشش خود درمی‌آورد و برای رسیدن به بلوغ آن را حمایت میکند. بــــــرای این کار از میان شرکت‌کنندگانی که ایده یا نوع کار خود را به شتاب دهنده معرفــــی کـــرده یا پیشنهاد میدهند، ایـده یا ایده هایی را برگزیده و به عنوان استارتاپ برای باز کردن چتر حمایتی خــــــود انتخاب میکند. شتاب‌دهنده‌ها با ارائه خـــدمات مربی گری ، فضای کار اشتراکی، اصلاح طرح کسب و کار و گـــــاه تأمین سرمایه اولیه برای یک شرکت نوپا، درصدی از مالکیــــت آن را در اختــــــیار گرفته (معمولا بین ۵ الی ۴۵ درصد) و در مقابل به گردانندگان پروژه آموزش‌های لازم و خدماتی در مسیر ارزش آفرینی سریعتر و برای کســـــــب موفقیت بهتر خواهـــد داد. شتابدهنده یک سازمان منســجم و مشــخص و هر تیمی که موفق به اتـمام دوره شتابدهی شود، تبدیل به شرکتــــــی نوپا می‌شــود که شتابدهنده به ازای خدمات ارائه شده، درصدی از سهام یا سود آن ـشرکت نوپا را از آن خـود میکند. بر این اساس شتــابدهنده‌ها حلقه واســــط بین کسب‌وکارهای نوپا و سرمایه‌گذاران جسور هستند.شکل‌گیری شتاب‌دهنــده‌ها در ایــــــران مربوط به سال ۹۳ است. در ایــن سال پارک فــناوری پردیس نسبت به تدوین مدلی برای توسعه فضای استارت‌آپی کشور و ورود هرچه بیشتر دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به کسب وکارهای جدید نوآورانه تهیه نمود. اولین شتابدهنده رسمی کشور با عنوان «آوای تک پردیــس» در پارک فنــاوری پردیــــس ثبت و فعال شد و ایـن پارک فضــای کاری این شتابدهنده را در دانشکده فنی دانشگاه تهران فراهــــم کرد. بعد از آن «شتابدهنده دیموند» در دانشگاه صنعتی شریف مستقر شد. درحـال حاضر در حوزه‌هایی چون فنـاوری اطلاعات، بازی، تولید محتوا، فناوری‌های مالی، داروهای گیاهـــــی، فناوری‌های همگـــرا و فنـــاوری‌های اجتماعی شتابدهنده راه‌اندازی شده است. اغلــب این شتاب دهنده ها با شعارهای مثل کارآفرینی، تبدیل کارمند به کارفرما، حلقه ی وصل مخترع و تولــید و از ایـده تا مصرف پابه عرصــه گذاشته اند و به فعالیت خود ادامه میدهد.در کنار استارتاپ ها، شرکت های دانش بنیان هستند. که شباهتهای کمی به آنهـا دارند و هم قدمتشان در کشور بیشتر است و هم شامل افراد علمی و خاص میشود و نباید با استارتاپها اشتبـــــاه گرفته شوند. شرکت های دانش بنیان، موسـسات خصوصی یا تعاونی هستند که به منظور افزایش علم و ثروت ، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستــــــای گسترش اختراع و نوآوری و در نهایت تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه ( شامل طراحی و تولید کالا و خدمات ) در حـوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان ( به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط ) تشکیل می شود. طبق آییـن نامه مصوب،شرکت های دانش بنیان، اهدافی نظیر ، ترغیب هیئــــت علمی دانشگاه ها و واحدهای پژوهشی برای فعالیت های بیشتر در رفع نیاز جامعه و امکان افزایش درآمد اعضای هیئت علمی، تجاری ســـازی یافته های پژوهشی، افزایش درآمدهای اختصاصی دانشگاه ها و واحدهای پژوهشی موضوع کلـــی فعالیت دانش بنیــان را دنبال می کنند. منطقه آزاد اروند به توجه به دارایی های عظیم صنعتی، اقتصادی، جغرافیایی و طبیعی بستر بسیار مناسب و بکری برای گسترش انواع استارتاپ [و البته شرکتهای دانش بنیان]ست.
بستری که توسط شتاب دهنده قابل پیاده سازی، تعـمیم، گزینش و حتی الگوسازی ست. ایده های مثل پنل های خورشیدی، تولید و پرورش انواع موجودات و گیاهان مخصوص آب و هوای گرم و مرطوب، کسـب وکارهای مبتنی بر تجارت برون مرزی، ایده های مربوط به نفت ، پتروشیمی و صنایع وابسته و امثالهم، گردشــــگری های خاص و آمــــوزش و … میتوانند براحتی در شهرهای خرمشهر، آبادان و مینوشهر و حتی شادگان کار و کارآفرینی کنند و به بلوغ و سوددهی برسند. مرکز نوآوری اروندتک مستقر در سازمان منطقه آزاد اروند یکی از شتاب دهنده های منطقه است که در حوزه فناوری اطلاعات، امنیت غذایی و سلامت بستری نوین در استان خوزستان فعالیت میکند و با ۱۳ تیم فعال به دنبال اشتغال زایی و توسعه کسب و کارهای فناورانه و دانش‌بنیان در این استان است. چند شرکت دانش بنیان هم در دانشگاه های منطقه (مثل دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر) مستقر هستند. اما تمام این موارد هنوز نتوانسته اند تمام ایده های قابل پیاده سازی در منطقه را پوشش داده و حمایت کنند. در حقیقت ظرفیت شتاب دهنده ها در منطقه [و کشور] مغفول مانده و هرلحظه رسیدن تبدیل هزاران ایده، ظرفیت و پتانسیل به منصه ظهور از دست میرود. شرکت هایی که میتوانند با تامین حداقل امکانات برای ایده هایی بزرگ در سود دهی آینده آنها شریک باشند علاوه بر توسعه اقتصاد ، صنعت و تولید نقش بزرگی در حذف مراحل سخت اداری و دلال ها و فرصت طلب ها دارند و میتوانند نقطه عطفی برای عملی شدن هزاران نقشه و طرح باشند. کارتیمی، آموزش، تامین امکانات، سرمایه اولیه و نیروی انسانی، محل کار یا پیاده سازی پروژه، جلــب حمایت های دولتی، کمک به تبلیغات و ارائه، حمایت معنوی و میان برشدن برای دسترسی به روؤس بخشهای مهم دولت از جمله کارهایی ست که شتاب دهنده ارائه میدهند و این سطح از امکانات در این شرایط کشور غنیمت است. حال که وضعیت اقتصادی کشور در بحران است و این منطقه مجهز به پتانسیل های عظیم و مهم ایده سازی و ایده پروری ست، بنظر میرسد دقت به توسعه دهنده ها و شتاب دهنده میتواند اندکی از فشار وضعیت را بر کسب و کارهای نوپا بکاهد. میطلبد مسولان رده بالا و مدیران میانی منطقه به این موقعیت مهم مغفول بیشتر دقت کنند و برای گسترش کنترل شده ی آنها دست بجنبانند. اصولا در اتمسفر امروز صنعتی و اقتصادی شهرهای مذکور هرچیزی که به راه اندازی کسب و کار و تولیــد وچرخاندان چرخ اقتصاد،کمــک کنـــد علاوه بر این بسیار جسورانه است، نیازمند توجه و حمایـت است. شاید در این فضای بسته ی کسب و کار، این شتاب دهنده ها کورسوی امید ایده پردازی خیلی از جوانان منطقه باشد.
